[Da Liễu] Tàn nhang

Giới thiệu

Dường như dư thừa khi xếp tàn nhang trong nhóm bệnh tật, vì tàn nhang không ảnh hưởng sức khoẻ. Tuy nhiên, tàn nhang có thể gây ra những rối loạn đáng kể mà chúng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ.

Tàn nhang là gì?

Tàn nhang là những đốm hình tròn, phẳng đặc trưng bởi kích thước cỡ đầu đinh. Những đốm này xuất hiện một cách ngẫu nhiên trên da, đặc biệt sau khi tiếp xúc nhiều với ánh nắng và đặc biệt ở những người có nước da trắng.

Tàn nhang có nhiều màu – có thể đỏ, vàng, nâu sậm, nâu nhạt, nâu, hay đen – nhưng chúng luôn luôn đậm hơn màu da xung quanh do lắng đọng sắc tố gọi là melanin.

Có những loại tàn nhang nào ?

Cơ bản có hai loại : Chấm tàn nhang và nốt ruồi son

Chấm tàn nhang : những đốm phẳng màu đỏ hay nâu nhạt và đặc trưng xuất hiện trong những tháng hè nhiều ánh nắng và biến mất hay phai nhạt trong mùa đông. Tàn nhang này thường thấy ở những người có nước da sáng và trong một vài gia đình, chúng có tính di truyền. Che chắn trong thời gian tiếp xúc với ánh nắng mặt trời để chặn lại sự xuất hiện những tàn nhang dạng chấm.

Nốt ruồi son : trẻ em có thể xuất hiện một đốm nâu sậm, nâu hay đen có khuynh hướng tối hơn chấm tàn nhang và không mất hay phai màu trong mùa đông. Đốm dạng này được xem như là nốt ruồi đơn thuần. Tính di truyền của nốt ruồi thì hiếm và chúng thường xuất hiện từng nốt đơn độc.

Đốm gan hay đốm đồi mồi là gì ?

Những nốt ruồi son xuất hiện ở người già thường được gọi là “đốm gan” hay “đốm đồi mồi”. Cả hai từ là nhầm lẫn. Trong khi tàn nhang có khuynh hướng xuất hiện bất kỳ lúc nào, nó không là dấu hiệu của tuổi già. Thay vì chúng xuất hiện ở những vùng phơi bày với ánh sáng ở những người có chiều hướng di truyền. Vì vậy, chúng không ý nghĩa chỉ tuổi tác.

Từ “đốm gan” thì hoàn toàn đánh lạc hướng. Những đốm này không có bất cứ điều gì liên quan đến gan. Chúng chỉ là những nốt ruồi son thường thấy ở người già những người này tiếp xúc với ánh mặt trời mà không che chắn đầy đủ.

Thỉnh thoảng, những nốt ruồi son ở người già trở thành màu nâu, tổn thương vảy khô gọi là dày sừng bã đậu. Những u tiết bã nhờn của da là lành tính. Chúng thường nâu và có thể có màu khác và thay đổi từ nâu nhạt đến đen. Kích thước có thể thay đổi từ một phần cm đến 1 cm đường kính.

Dày sừng bã đậu trông giống như sáp. Chúng trông có vẻ như án hồ trên da hay như vết nến chảy trên da. Dày sừng bã đậu có thể xảy ra cùng vị trí tàn nhang nhưng nguyên nhân không phải là ánh sáng mặt trời, chúng có thể xuất hiện ở những vùng được che phủ. Khi chúng xuất hiện lúc đầu, những u thường bắt đầu từ một u gồ ghề, nhô lên. Cuối cùng, chúng dày hơn và gồ ghề hơn, bề mặt có nhiều mụn cóc.

Những người có ít nhất vài dày sừng bã đậu giống như tàn nhang dạng nốt ruồi son, chúng có khuynh hướng nhiều hơn theo tuổi già. Thỉnh thoảng chúng được coi là dấu hiệu sống thọ.

Tàn nhang phát triển như thế nào ?

Mặt trời và ánh nắng mặt trời phát ra những tia cực tím (UV). Sau khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời, lớp ngoài cùng của da trở nên dày hơn và những tế bào sắc tố trong da sản xuất sắc tố melanin nhiều hơn.

Mỗi người phản ứng khác nhau với ánh nắng mặt trời. Lấy ví dụ ngoại lệ như, không có sắc tố tự nhiên trong da ở người mắc bệnh bạch tạng do khiếm khuyết về chuyển hoá melanin. Mặt khác, người có nước da tối thì ít nhạy cảm với ánh nắng mặt trời so với người có nước da sáng .

Tuy nhiên, người có nước da tối không phải tuyệt đối chống lại được ánh nắng mặt trời , nước da họ có thể trở nên rám nắng khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời kéo dài. Người có tóc nâu hay hạt dẻ thì mẫn cảm hơn, những người này thường có màu da sáng.

Không quan tâm đến màu da, do những sắc tố melanin trong da là nguyên nhân gây tàn nhang. Tàn nhang là do lắng đọng nhiều melanin ở một đốm trong da.

Di truyền tàn nhang quan trọng như thế nào ?

Câu trả lời hiện nay : “rất quan trọng “. Trong nghiên cứu những cặp sinh đôi, bao gồm sinh đôi cùng trứng và sinh đôi khác trứng, phát hiện ra ở những cặp sinh đôi cùng trứng, chúng có những nét giống nhau như số tàn nhang. Mà những cặp sinh đôi khác trứng không giống nhau. Sự xác định rõ ràng này cho thấy tàn nhang bị ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền. Thực tế, sự khác nhau của tàn nhang cho thấy yếu tố di truyền có vai trò đáng kể.

Ý nghĩa về mặt y học của tàn nhang như thế nào ?

Tàn nhang thực sự thì không ảnh hưởng sức khoẻ. Đối với cả hai loại chấm tàn nhang và nốt ruồi son, chúng tuyệt đối vô hại.

Sự chú ý nhiều đến tàn nhang khi nhầm lẫn chúng với những bệnh sau (chúng nặng hơn):

Nốt ruồi son ác tính : Đây là bệnh hiếm xảy ra thường ở trên mặt người già có tiền sử tiếp xúc với ánh nắng nhiều. Sau nhiều năm, nếu không điều trị bệnh này có thể diễn tiến thành ung thư da ác tính.

Melanom : Đây là dạng ung thư da rất nguy hiểm có thể xuất hiện ở những người trẻ và có hay không tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Khoảng 40-50% melanom phát triển từ nốt ruồi. Tuy nhiên, so với tàn nhang thì melanom có khuynh hướng lớn hơn, đen hơn và không có hình dạng màu sắc nhất định như một tàn nhang bình thường.

Ung thư tế bào đáy : Đây là ung thư da thường gặp nhất. Nó thường đỏ hay óng ánh, nhưng thỉnh thoảng nó trở nên nâu làm nhầm lẫn với tàn nhang.

Khuyến cáo

Bất kì người nào có một hay nhiều đốm sắc tố mà không chắc chắn tàn nhang thì nên đi khám bác sĩ hay bác sĩ chuyên về da đánh giá chúng, để yên tâm hơn. Bởi vì những tài liệu mô tả hay hình ảnh không thể chuyển đạt đủ thông tin giúp bệnh nhân tự chẩn đoán. Tốt nhất là phòng bệnh hơn chữa bệnh.

Có thể phòng ngừa tàn nhang như thế nào ?

Nhiều người không thích có tàn nhang hay những người đã bị tàn nhang rồi thì muốn bỏ chúng.

Phòng ngừa tàn nhang hiển nhiên tốt hơn là để chúng xuất hiện và sau đó cần điều trị. Do đó, những người có yếu tố di truyền bị tàn nhang dễ dàng – nên che chắn bất cứ khi nào thích hợp và hạn chế tiếp xúc tối thiểu với ánh nắng mặt trời. Điều này có hai mục đích – ngăn chặn phát sinh tàn nhang và quan trọng hơn nữa là giảm nguy cơ ung thư da.

Tàn nhang có chiều hướng tiến triển cùng với ung thư da nhạy cảm với ánh nắng. Tàn nhang là dấu hiệu báo động ở những người có làn da dễ bị tổn thương do ánh nắng và ung thư da.

Điều trị tàn nhang như thế nào ?

Điều trị tàn nhang hiện nay thì an toàn và có hiệu quả :

Kem làm trắng – Là hợp chất chứa hydroquinon và acid kojic có thể sử dụng không cần chỉ định. Nồng độ hydroquinon cao hơn ( trên 2% ) thì cần có chỉ định. Những chất này có thể làm phai màu tàn nhang nếu dùng thích đúng cách liên tục trong nhiều tháng.

Tretinoin - Thỉnh thoảng dùng kết hợp với kem làm trắng, tretinoin (vitamin A acid, Retin-A) cũng có tác dụng làm tàn nhang nhạt màu nếu dùng trong thời gian dài.

Phẫu thuật lạnh - Một nguồn sáng lạnh với nitrogen lỏng được sử dụng điều trị tàn nhang.

Laser - Nhiều loại laser đặc biệt là laser ánh sáng xanh, có thể làm sáng lên và xoá đi tàn nhang một cách an toàn và hiệu quả. Giống như phẫu thuật lạnh, đây là phương pháp đơn giản và an toàn với tỉ lệ thành công cao và nguy cơ sẹo thấp.

Giá trị của tàn nhang ?

Tàn nhan cũng có thể có những giá trị của chúng mà một trong số đó nằm ở thơ ca. Nếu không thì làm sao Oliver Wendell Holmes(1809-1894)-một bác sĩ, giáo sư và nhà văn người Mỹ đã có thể viết lên những vần thơ sau:

Gia đình! Những nụ cười rạng rỡ trên khuôn mặt miền Tây.

Ðiều mà cả thế giới đầy biến động này cuồng lên vì tìm kiếm

Có phải trên cái chấm nhỏ này không, hỡi Anh quốc?

"Còn gì nữa"-trừ một vết tàn nhang vô hại .

Tóm lược về tàn nhang

Tàn nhang có thể nhầm lẫn với những nốt ruồi hay những dạng đốm da khác.

Tàn nhang tự chúng hoàn toàn vô hại và không bao giờ thành ung thư da.

Người ta đôi lúc lầm lẫn tàn nhang với những bệnh da nặng khác.

Ngược lại, những bệnh da nặng khác như ung thư da có lúc bỏ qua do lầm tưởng là tàn nhang.

Bất cứ người nào có một hay nhiều đốm sắc tố mà không chắc chắn là tàn nhang thì nên đến gặp bác sĩ để họ đánh giá

Điều trị hiệu quả sẽ làm nhạt màu hay xoá đi tàn nhang, giúp bệnh nhân không còn lo lắng buồn phiền nữa.